Март 1- бүгү Сибирнин ВИЧ-халдавыры- биле демисел хүнү!

Март 1- бүгү Сибирнин ВИЧ-халдавыры- биле демисел хүнү!
Бистиӊ республикада март бирниӊ хүнүн «Бодуннуӊ ВИЧге байдалыӊ хынат» азы «Узнай свой ВИЧ статус» деп кыйгырыг биле эртип турар.
 
Бүгү Сибирь федералдыг округунуӊ ВИЧ-халдавыры-биле демисел хүнүн 2000 чылдан эгелеп март 1- де демдеглеп эрттирип турар. Ук хүнүӊ кол сорулгазы бүгү чоннуӊ кичээнгейин хаара тудуп, кадыынче сагыш салырын база кадык амыдыралды шилип алырынче угландырыг бооп турар. Бистиӊ республикада март бирниӊ хүнүн «Бодуннуӊ ВИЧге байдалыӊ хынат» азы «Узнай свой ВИЧ статус» деп кыйгырыг биле эртип турар, хан анализиниӊ харыызы ол-ла дораан билдине бээр ( экспресс- тест) биле Кызыл хоорайныӊ хөй-ниити черлеринде база садыг шугумунда акцияларны эртирип турарлар.
ВИЧ-халдавырыныӊ өөскүдүкчүзү ВИЧ- « вирус иммунодефицита человека» азы « кижиниӊ иммунитедин четпестедиириниӊ вирузу» дээр.
Вирус кижиге үш орук-биле дамчыыр:
- камгалал чок эр-херээжен харылзаа үезинде
- хан дамчыштыр, ВИЧ-ге хынаттырбаан хан куттуруп тургаш, хирлиг ине,шприцти
ажыглаанда база чараштаныыр өрээлдерде, татуаж, кирбиктер, дыргактар кылып турар
улустуӊ ажылдаар херекселдери чогуур ужурлуг арыглаашкынны( промывка,
дезинфекция, стерилизация) эртпейн турар болза ук аарыг база чыпшынып болур.
- аарыг херээжен иштели бергеш, чаш төлунче .Чогуур эмнээшкин албайын,божуп база
эмзирип тургаш чаш төлүнче вирусту дамчыдар.
ВИЧ-халдавыры эр-херээжен харылзаадан тыптыр аарыгларныӊ аразында өлүмге чедирер чаӊгыс аарыг болуп турар. Амгы үеде ук аарыгны эмнээр эми база аарыгны болдурбазы биле тарыптар вакцина тывылбаан.
ВИЧ чыпшынган соонда баштай чүү-даа билдинмес болур, кижи аарыгны чыпшырып алганын безин билбес. Ол билдинмес уе үш неделядан үш ай азы бир чыл-даа уламчылаар. Оон кижи шыырныгып, думаалаан ышкаш болур: эъди изиир, куду олурдуур,бестер ыжар, шаа чок болур дээш оон-даа өске хевирлиг. Кадык иммуннуг системалыг улус аарбас берге аарыглар эгелээр: пневмоцистиг өкпеге дегдириишкин, өкпе аарыы, янзы-буру ыжыктар дээш. СПИД (синдром приобретенного иммунодефицита ) дээрге ВИЧ-халдавырынын сөөлгү чадазы болур.
Бистиӊ республикада бо аарыгнын кол нептереп турар чылдагааны камгалал чок эр-херээжээн харылзаадан бооп турар. Ылаӊгыя ийи эр кижиниӊ аразында чоок харылзаадан ВИЧ-халдавыры нептереп турар таварылгалар бар.
ВИЧ-халдавыырындан камгаланыыр дээштиг аргалары:
- камгалал чокка өске танывазы кижи биле холбажып болбас.
- арага-дары база наркотиктиг бүдүмелдер, кара-таакпы ажыглавазы.
- чүгле чаӊгыс бүзүрелдиг эшти тып алгаш , чоок харылзаа тударынын мурнунда ийилээн мага-бодунда халдавырлыг аарыглар болгаш ВИЧ бар чогун хынадып алыры артык эвес.
- бот- бодуӊарга бердинген болур болзуӊарза эр-херээжен харылзаадан тыптыр аарыглардан
чайлап болур силер.
- кижи бүрүзу бодунуӊ айыыл чок чоруу, кадык-чаагай чуртталгазы дээш бодунуӊ харыысалгазын бедидип чорууру чугула
ВИЧ- халдавырын чүгле хандан илередиир, ынчангаш кижи бүрүзу чылда 2 катап ВИЧ-халдавыырынга хынадып алыры артык эвес . Ханында ВИЧ бар-чогун хынадып алырда чурттап турар чериӊер аайы-биле поликлининкага база СПИД төпке ханын дужаагааш хынаттырып алыр.
Опубликовано: 04 Мар 2025